Ontkenning als overleving
Wat is ontkenning? Hoe ontstaat het? Hoe beperkend is ontkenning voor jezelf en/of voor je omgeving? Wat kun je doen?
Herken je dit van jezelf of iemand anders:
Al schreeuwend roepen dat je niet boos bent? ‘Ik heb geen last van verdriet’ terwijl je hart huilt? De stoere man die al stampvoetend zegt dat hij zichzelf onder controle heeft? ‘Ik kreeg als kind alles wat ik wilde’ terwijl je tegelijkertijd een te grote verantwoordelijkheid op je nek sjouwde? Jezelf continue aan het verdedigen bent voor wat je doet of zegt? Als iemand plotseling overlijdt, volgt vaak het eerste de ontkenning: nee, dat is niet waar!
Overlevingsstrategie
Het doel van ontkenning is het vermijden van emoties waarmee je schuld, schaamte, boosheid en pijn onderdrukt. Ontkenning is ook letterlijk het ontkennen van wat er is gebeurd. Door te ontkennen kun je gebeurtenissen blokken, deze verstoppen zodat je het niet meer ziet. Hiermee vlucht je voor de werkelijkheid. De emoties worden ergens weggestopt en/of bevroren in het lichaam. Lees ook https://praktijkdeoverwinning.nl/vluchten-vechten-en-bevriezen/?swcfpc=1 De gebeurtenis is voorbij, maar de emoties blijven ronddwalen in je systeem. Ieder mens heeft zo z’n eigen overlevingsstrategieën in meer of mindere mate. Deze strategieën worden onbewust in de jeugd gecreëerd door moeilijke gebeurtenissen waar geen aandacht voor was. Soms ben je jezelf er niet eens bewust van.
Introverte ontkenning
Persoonlijk kan ik hierover mee praten. Ik was een tijdlang ontkenner van wat mij was overkomen. Als kind werd ik geconfronteerd met situaties en emoties die moeilijk en niet te bevatten waren. Lees https://praktijkdeoverwinning.nl/boek-wilskracht-en-engelengeduld/?swcfpc=1 Vervolgens ging ik de situaties ontkennen, omdat ik de emoties niet aankon. Een andere optie voor mij als kind was er niet. Ik kon het met niemand delen. Jarenlang na mijn jeugdperiode voelde ik altijd onrust, kon ik niet stil zitten, handelde ik dwangmatig, rookte ik en daarbij was het gevoel van eenzaamheid continue aanwezig. Ik kende niet anders, het was in mijn systeem gesleten.
Extraverte ontkenning
Zodra onbewuste ontkenning in iemands systeem zit, kan het zijn dat de ontkenning op moeilijke momenten in het leven bij regelmaat wordt ingezet. Ontkenning gaat een eigen leven leiden en kan er voor zorgen dat men dagelijkse dingen daadwerkelijk niet meer weet. Iemand weet niet meer wat hij/zij gisteren gezegd of gedaan heeft. Mijn moeder kon mij de ene dag allerlei nare ziekten toewensen en de andere dag zeggen dat zij mij zo miste. Wanneer ik haar dan confronteerde met het toewensen van nare ziekten zei ze: ‘dat heb ik niet gezegd’. Dit is slechts een klein voorbeeld.
Mijn moeder ontkende haar eigen destructieve gedrag zowel naar haarzelf als naar anderen. De hele wereld was gek behalve zij. Zij was niet in staat en vooral niet bereidt om te reflecteren ofwel te kijken naar haar eigen doen en laten. Terwijl ze mijn traumatische jeugd ontkende, ontkende zij tegelijkertijd haar eigen pijn en onverwerkte emoties. In haar beleving (op basis van de ontkenning) viel het allemaal wel mee. Vanuit haar onderdrukte emoties heeft zij veel narigheid teweeggebracht zowel voor zichzelf als voor haar gezin en omgeving. In de kern is het verdrietig dat zij niet open stond voor psychische hulp.
Rand van de afgrond
Je herkent het vast: pas als we aan de rand van de afgrond staan, beseffen we dat er iets moet gebeuren. Sommige mensen komen helaas nooit tot dit besef. Velen willen niet kijken naar het verleden en al zeker niet iets veranderen. Ook ik heb op die plek gestaan. Er kwam een moment dat mijn ontkenning tegen me ging werken. Ik raakte in flinke depressies en wilde niet meer leven. Ik moest gaan kijken naar hetgeen ik al die tijd had ontkent. Voordat ik daartoe besloot, had ik depressies, angsten, nachtmerries, was ik niet gezellig voor mijn omgeving en lichamelijk was ik nergens toe in staat. Ja, ik ken de rand van de afgrond.
Rouwverwerking
Een tastbaar voorbeeld is het overlijden van een dierbare. Zoals eerder gezegd volgt er ontkenning op de verdrietige boodschap. Als eerste reactie: nee, dat is niet waar, dat kan niet etc. Net zoals twijfelen werkt ontkennen emotie verlagend. De boodschap is te pijnlijk om het volledig te kunnen voelen. Zo werkt het ook bij traumatische gebeurtenissen. Met dat verschil dat een overleden dierbare tastbaar is en de onverwerkte emoties van een traumatische gebeurtenis onzichtbaar en ongrijpbaar zijn. Onverwerkte emoties vragen onbewust om een strategie zodat je kunt functioneren in het dagelijkse leven. Tot het moment dat de overlevingsstrategie ‘breekt’ en niet meer werkt.
Hoe stap je uit de ontkenning?
Ontkenning is het tegenovergestelde van erkenning. Om van ontkenning naar erkenning te komen, is er eerst inzicht nodig. Het inzicht komt vanuit anderen die jou er bewust van willen maken dat er sprake is van ontkenning. Waarschijnlijk schiet je eerst in de verdediging, want je wilt het niet horen. Jij ziet het niet, dus is het niet waar. Vooral als het vaker benoemd wordt in je omgeving is het goed om gewoon eens te luisteren wat die ander te zeggen heeft en wat hij/zij ziet. Daar kun je rustig over nadenken. Zou die ander mij misschien willen helpen? Wat ziet die ander wat ikzelf niet kan zien? Zodra het inzicht er is, kun je verder stappen. Wat wil ik ermee? Hoe beperkend is mijn ontkenning voor mijzelf en voor mijn omgeving?
Inzicht blijft uit
Het enige wat je kunt doen, is liefdevol en met de juiste intenties het onderwerp aankaarten. Blijft de persoon in de ontkenning van de ontkenning? Kijk dan of er iemand anders in de omgeving deze persoon kan benaderen. Werkt dit ook niet dan is er weinig wat je kunt doen. Als mensen het niet willen zien, dan is er onwil en kun je niets. Mijn moeder is helaas in de ontkenning gebleven met als eindconclusie dat ontkenning meer kapot maakt dan je lief is.
Slachtofferrol
Ik heb de cirkel van ontkenning doorbroken door te durven kijken naar mijn verleden en vooral naar de onverwerkte en verstopte emoties. Ooit was ik slachtoffer en heb mij (onbewust) lange tijd slachtoffer gevoeld en zette hierbij allerlei overlevingsstrategieën in. Doordat ik de verantwoordelijkheid nam om naar mijn eigen pijn en gedrag te kijken, herkende ik mijn slachtofferrol. Ik maakte mijn keus: ik wil uit de slachtofferrol, dus tijd om de ontkenning los te laten. Regelmatig ontmoet ik mensen die liever in deze rol blijven. Ook dat is een keus. Tenslotte heeft iedereen een vrije wil.
Kortom: Ontkenning is een overlevingsstrategie die ontstaan is door onverwerkte emoties. Overlevingsstrategieën kunnen opgelost worden door eerlijk en met respect naar jezelf te kijken. Niet alleen in de spiegel, maar naar eigen gedrag en handelen. Luister vooral naar mensen die het beste met je voor hebben.
Ik wens je wijsheid, inzicht en vooral een liefdevol leven voor jezelf en jouw omgeving!
Liefs, Yvonne
