In of uit de slachtofferrol
Je hebt altijd een keuze om in of uit de slachtofferrol te leven. Hoe kom je hierin terecht? Wat levert het op? Waarom zou je uit de slachtofferrol stappen? Hoe kun je loskomen uit de slachtofferrol? Deze vragen wil ik graag beantwoorden vanuit mijn visie. Lees je mee?
Want ik weet wat het is om slachtoffer te zijn, ik weet wat de slachtofferrol voor mij betekende. Wat ik belangrijker vind, is het feit hoe ik mij hiervan heb losgemaakt, hoe ik uit de slachtofferrol ben gestapt en waarom. Alles heeft een functie en ieder mens heeft een eigen proces. Ik schrijf dit blog om bewustwording te creëren los van oordeel. Soms hebben we niet eens door dat we deze rol hebben en/of in stand houden.
Hoe kom je in de slachtofferrol?
Volgens Van Dale betekent het woord slachtoffer: ‘Iemand die buiten zijn schuld lichamelijke, financiële of geestelijke schade lijdt, iemand die het moet ontgelden’. Wat je is overkomen is een feit. Het is de vraag hoe je met dit feit omgaat met name op langere termijn.
Ik denk dat het logisch klinkt als ik zeg dat er vanuit het slachtoffer zijn, de slachtofferrol ontstaat. Rollen als deze worden door anderen toebedeeld en/of we eigenen onszelf deze rol toe. Je kunt het niet zien of vastpakken net zoals de rol van huisvrouw of de rol als vader die je vooral ‘doet’. Het is menselijk om jezelf slachtoffer te voelen. Daardoor ontstaat er aandacht voor jou en de gebeurtenis die je op dat moment nodig hebt. Net zoals bij een kind dat gevallen is en waarbij je naar de schaafwond kijkt en het troost. Lees ook: https://praktijkdeoverwinning.nl/feiten-en-emoties/
Functie slachtofferrol
De slachtofferrol is een onderdeel voor verwerking van de gebeurtenis. Soms zijn er gebeurtenissen die moeilijk los te laten zijn, niet te verteren of onbegrijpelijk zijn. Emoties als boosheid, frustratie, angst of verdriet moeten verwerkt worden.
Daarbij rijst de vraag echter: hoe lang houd je deze rol vast? De rol waarbij je de boosheid, frustratie, angst of verdriet blijft herhalen. Hier kun je bewust voor kiezen door jezelf slachtoffer te blijven voelen. Je blijft dan emotioneel ‘hangen’ in de emoties. Mentaal gehecht blijven, doen we door erover na te blijven denken en de gebeurtenis te blijven herhalen.
Ik was eens bij een samenkomst van mensen die seksueel misbruikt waren en ondanks dat ik zelf deze ervaringen had, voelde ik mij niet op mijn gemak. In eerste instantie kon ik er niet de vinger opleggen. Maar door een gesprekje met een ander die zich ook niet op haar gemak voelde, werd het duidelijk. Het overgrote deel van de bezoekers liep bijna ‘zichtbaar’ in hun slachtofferrol. Er stond nog net niet op hun voorhoofd: ‘kijk eens hoe zielig ik ben’.
Onbewuste slachtofferrol
Tevens kan het zijn dat je ooit als kind aandacht nodig had en deze niet hebt gekregen. Vanuit een huidige gebeurtenis kan het zijn dat je nu eindelijk wel aandacht krijgt. Ik kende een jongedame die een gekneusde enkel had, waardoor zij niet kon lopen en het ging maar niet over. Ze werd door haar moeder flink in de watten gelegd.
Na gesprekken bleek dat zij onbewust nog altijd aandacht nodig had voor de angst van een eerdere gebeurtenis. Toen daarover gesproken mocht worden, werd haar enkel beter. Onbewust leefde zij vanuit de slachtofferrol en door de aandacht voor haar voet hield zij de slachtofferrol in stand. Dit staat bekend als psychosomatische klachten.
Onzichtbare slachtofferrol
De slachtofferrol heeft ooit gefunctioneerd als overlevingsstrategie. Je hebt je als kind bijvoorbeeld klein moeten maken om niet gezien te willen worden. Denk hierbij aan alle vormen van geweld in huiselijke kring. Hierdoor durf je niet jezelf te zijn, kun je moeite hebben met sociale contacten of sollicitaties. Je hebt geleerd om je klein en waardeloos te voelen. Je reageert nog altijd vanuit oude emotie die niet opgelost is.
Wanneer er sprake is geweest van seksueel geweld komt het vaak voor dat er geen verbinding is met het lijf. In mijn geval was het zo dat ik een strategie moest vinden tijdens het seksueel geweld om niet te hoeven voelen c.q. te overleven. Op onbewust niveau maakte ik een onzichtbare scheiding tussen mijn hoofd en mijn lijf. Lange tijd werd ik door nachtmerries zwetend wakker met het gevoel dat ik alleen maar een hoofd had.
Denk ook aan die grote, volwassen man die kan stampvoeten of huilen als een kleine jongen, omdat hij als kind niet de nodige aandacht kreeg. Doordat er geen aandacht was, blijft de volwassen man vanuit oude emotie reageren en kan hij niet reageren vanuit zijn kracht. De oude emotie van verlangen naar aandacht en erkenning.
Kortom de functies van de slachtofferrol:
*verwerking
*als (vroegere) overlevingsstrategie die niet is opgelost
Waarom uit slachtofferrol stappen?
Uit voorgaande voorbeelden zal het duidelijk zijn dat het niet fijn is om je klein en waardeloos te voelen. Het beperkt je op volwassen leeftijd om contacten aan te gaan of de baan te krijgen die je graag wilt. Een cliënt zei ooit: ik wil zo graag vriendinnen. Tegelijkertijd gaf zij aan dat zij zichzelf niets waard vond. Hoe kunnen anderen jou leuk vinden als jij jezelf niets waard vind? Zij zond onbewust het tegenovergestelde uit van wat zij wilde.
Bewust én onbewust hield ik de slachtofferrol in stand en daardoor kreeg ik o.a. nachtmerries. Nadat ik aan mijn trauma’s had gewerkt, had ik rustige nachten. Wie wil dat niet? De stampvoetende man zal zich prettiger voelen als hij zichzelf kan zijn en daarmee met mannelijke kracht zijn doelen kan behalen.
Daarbij is het enorm vermoeiend om trauma’s en oude emoties ongemerkt binnenin te houden waarbij je het risico loopt op lichamelijke ofwel psychosomatische klachten. Je slaapt slecht, je concentratie is laag en je raakt uitgeput. Dat is nog maar het begin. Denk ook aan psychoses, dwangstoornissen en verslavingen. Ik kan mij herinneren hoe hard ik probeerde om de doofpot dicht te houden. Ik wilde echt niet terug naar de nare ervaringen totdat ik op het punt kwam dat ik niet meer wilde leven. Nu denk ik: had ik het maar 25 jaar eerder gedaan, want wat heeft dat een positieve verandering teweeg gebracht!
Hoe stap je uit deze rol?
De eerste stap is om jezelf bewust te zijn of te worden dat je in deze rol zit. Bewustwording van eigen gedrag. Je kunt jezelf afvragen: hoe reageer ik op anderen en hoe reageren anderen op mij? Hoe reageer ik op moeilijke situaties? Waar loop ik tegenaan? Vraag hoe anderen jou zien. Reflectie op jezelf en op eigen gedrag zonder hierover te oordelen.
Stap twee: wil ik hier uitstappen, wil ik het anders of vind ik het wel oké zoals het is? Maak je keus.
Stap drie: als je de keus hebt gemaakt om er uit te stappen, zoek dan een goede therapeut zodat je de oude emoties de aandacht kunt geven die je toen nodig had.
Daarnaast kun je je slachtofferschap gaan inperken door bepaalde tijden verdrietig of boos te mogen zijn. Ik gaf mijzelf de toestemming om bijvoorbeeld een uur verdrietig te zijn en dan zocht ik bewust de afleiding op om uit het verdriet te stappen. Roep jezelf een halt toe door Stop te zeggen. Affirmaties zijn waardevol: gedachtes maken van wat je graag wilt en niet van wat je niet wilt.
Tot slot: je bent het waard om je leven te leven zoals jij dat wilt!
Liefs, Yvonne❤️
